اکنون! یاریگر حسین (ع) کیست؟

اکنون! یاریگر حسین (ع) کیست؟

هدی امامی*

تنها چند صباح دیگر تا آغاز محرم 1442 در پیش مانده است. محرم، واجد کلیدی‌ترین مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی شیعه بوده و از این رو قرنهاست که بزرگ داشته می‌شود. مؤلفه‌های نقد، اعتراض و از پی آن حرکت اصلاح‌طلبانه، در گفتار و کردار امام سوم شیعیان به عالی‌ترین وجه ممکن صورت‌بندی و تبیین شده است. قیام عاشورا و در نهایت پیروزی تاریخی خون بر شمشیر، شور آفرین و سرلوحه بسیاری از جنبش‌ها و انقلاب‌های مردمان ستمدیده گردید و مادامی‌که ستمگری، بی‌عدالتی، نابرابری و فساد در جریان است، خون عاشوراییان در جوش و خروش خواهد بود.

شیعیان، ارادت خود به امام شهید و پایبندی به پیام کربلا را در قالب برگزاری مراسم نمادین سوگواری دسته‌جمعی و ادای نذورات برگزار می‌کنند. گذران این ماه در کنار ماه رمضان برای مسلمانان شیعه مذهب، حال و هوایی خاص و متفاوت دارد. مساجد، تکایا و خیابان‌های وسیع شهر و روستا سیاه‌پوش و مملو از جمعیت عزادار و دسته‌جات عزاداری است که از هر کوی و برزن روانه می‌شوند. بوی اسپند، نوای محزون سوگواران، بر افراشتن نمادها و پخش گسترده اشربه و اطعمه‌ی خاص در دهه اول ماه محرم پررنگ‌تر دیده می‌شود.

امسال اما، محرم در حالی شروع می‌شود که یک بیماری همه‌گیر با قدرت سرایت بسیار بالا و بدون دارو و درمان، دامنگیر مردمان دنیا شده است. واکسنی وجود ندارد و تنها تسکین و راه پیشگیرانه را، فاصله‌گذاری اجتماعی و پرهیز از برقراری اجتماعات می‌دانند. برپاداشتن محافل عزاداری چونان ویژگی و شرایطی دارد که با پیوستگی و نزدیکی جمعیت عجین است و نمی‌توان به آسانی و با اطمینان خاطر حتی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی نسبت به برگزاری آن اقدام کرد. در این شرایط ویژه ذکر چند نکته میتواند تامل برانگیز و راهگشا باش:

1- راوی می‌گوید در شب عاشورا، امام روشنایی را بر گرفتند تا در دل تاریکی هر که عذری دارد بتواند از صحنه خارج شود، و فرمودند اگر کسی در میان شما هست که حق‌‌الناسی بر عهده دارد نیز برود. این پیام بدان معناست که حق‌الناس از شمشیر زدن در کنار حسین بن علی از اهمیتی بیشتر برخوردار بوده است و پر واضح اینکه رعایت حق‌الناس اولی‌تر از گردهمایی در عزای حسینی خواهد بود. ابعاد پیچیده و ناشناخته بیماری، ناقلان بی‌علامت و تشکیک در نحوه سرایت، وظیفه ما را در رعایت حدود و حفظ حقوق سلامت دیگران سنگین‌تر می‌کند. افزایش بار بیماری بر دوش کادر خسته و فرسوده شده خدمات درمانی کشور اگر مصداق حقا‌لناس نباشد پس چه خواهد بود؟

2- “عقل” در میان تمام فرق شیعی از جمله “حجج الهی” شمرده می‌شود و آیات فراوان و روایات بسیاری در شأن و کرامت آن وارد و بارها در قرآن کریم بر اهمیت تعقل و ارزشمندی خردمندان و متفکران اشاره شده است. می‌دانیم که در اصل حجیت عقل بین علمای شیعه اختلافی نیست و تنها حدود آن مورد مناقشه است. گر چه نفس برپایی مراسم عزاداری از واجبات نیست اما به دلیل پیوند عمیق آن با هویت شیعه در این بزنگاه مورد سؤال قرار می‌گیرد. اینکه شیعه، پویا و متفکر است در چنین زمان‌هایی می‌تواند خود را نشان دهد. ما مفتخریم به اینکه پیام پروردگار را  مبنی بر اهمیت تعقل در امور به نیکی دریافته‌ایم و شرایط امروز جامعه بر ما حکم می‌کند به گونه‌ای متفاوت به محرم بنگریم و طرحی نو دراندازیم.

3- در صورت دگرگونی مراسم گرامیداشت محرم در امسال یا حتی سال آینده و سال پسینش! آیا از اهمیت قیام عاشورا کاسته می‌شود؟ آیا پیام حسین(ع) به دست فراموشی سپرده می‌شود؟ آیا تغییری که ناگزیریم از آن، به معنای فاصله گرفتن ما از مؤلفه‌های اصلی فرهنگ شیعی است که پیش تر اشاره شد؟ کوته فکری است اگر فکر کنیم پیام امام حسین (ع) تنها با عزاداری ، زنجیرزنی ، طبخ نذورات و در سایه هیئات ما زنده می‌ماند؛ در واقع همه این نمادها و هویت ما زیر چتر پیام عاشوراست و عظمتی که نزدیک به هزار و چهارصد سال سینه به سینه و پرچم به پرچم به زمانه ما رسیده است، فراگیرتر از این حرف‌هاست. عاشورا از خاطر نمی‌رود چرا که هنوز پایان نپذیرفته است. کربلا به وسعت تمام زمین و قیام عاشورا به وسعت تمام زمان‌ها در جریان است و خیر و شر همچنان در حال نبرد با یکدیگرند…

4- مجال کوتاهی پیش آمده تا حسین(ع) را بشناسیم. یک درنگ ! برای اندیشیدن، خواندن، آرام گرفتن و دانستن. آیا تا به حال خودمان و فرزندان‌مان را با روایات ناب، اشعار غنی و کتب ارزشمند عاشورایی آشنا و همنشین کرده‌ایم؟ چه می‌شود اگر یکسال را به مطالعه و گفتگو و نشر کلام و روایات و مداقه و تفکر در واقعه کربلا بپردازیم؟ چه کسی میتواند بگوید که خیر و نیکی این گونه بزرگداشت کمتر از مراسم عزاداری است؟

5- می‌دانیم که در یکی از سخت‌ترین شرایط اقتصادی دهه‌های اخیر قرار گرفته‌ایم. می‌دانیم که تحریم و تورم، شمار زیادی از هم‌وطنان ما را در فشار شدیدی قرار داده است و نیک می‌دانیم که بسیاری از هم‌وطنان ما حتی توانایی تأمین هزینه معاش روزانه و بهره‌مندی از تغذیه مناسب را ندارند. همان‌ها که هم‌خون و هم‌کیش و هم‌وطن ما هستند. همان‌ها که همسایه و خویشان ما هستند. اکنون بیش از هر زمان دیگری واجب است تا شیوه تهیه و پخش نذورات محرم را به لحاظ مسائل بهداشتی و نیز بحران اقتصادی سامان دهیم. طعامی که باید به دست نیازمندان برسد تا اندکی از آلام جامعه‌ی زخمی کاسته شود، بسیاری از اوقات موجب تفریح و تفنن و تغییر عادت متمولین می‌شود و بر سر سفره ی منعمین می‌رود. از این گذشته، در صف‌های فشرده و بعضا بلواهایی که بر سر تقسیم غذای نذری درب خانه‌ها و مساجد اتفاق می‌افتد احتمال شیوع گسترده ویروس کرونا و آلوده شدن جمعیت بیشتری از مؤمنین بسیار زیاد خواهد بود.  به نظر می‌رسد نقش نهادهای حمایتی، سمن‌ها و خیریه‌ها در جهت ارائه یک برنامه مشترک اقدام و عمل در جهت ساماندهی نذورات محرم و اطعام نیازمندان مثمر ثمر خواهد بود. نهادهای حامی میتوانند با دریافت وجه نذورات اقدام به تهیه اقلام خشک مواد غذایی و توزیع بین افراد و خانواده‌های تحت پوشش خود مبادرت ورزند.

6- متخصصین می‌گویند، شدت گرفتن بلایای طبیعی و سربرآوردن ویروس‌های جدید از جهاتی تاثیر ظلمی است که ما در حق مادر زمین و طبیعت روا داشته‌ایم. چه خوب است که در این فرصت پیش آمده، دامان محرم را از این ظلم رواداشته به محیط زیست و پاکبانان، مبری گردانیم. بر اساس آمار اتحادیه تولید کنندگان و فروشندگان نایلون و پلاستیک در سال 96  بیش از یک میلیارد و دویست میلیون ظرف یکبار مصرف در دهه محرم استفاده شده و حدودا 264 میلیارد تومان برای خرید این ظروف هزینه شده است! پلاستیک یکبار مصرف، تن طبیعت را زخم می‌زند، از سطوحی است که ویروس کرونا به مدت طولانی می‌تواند روی آن زنده بماند و به افراد دیگر منتقل شود و فکر کنید با مبلغ تهیه این ظروف، چقدر مواد غذایی خشک می‌توان بین نیازمندان تقسیم کرد.

7- بدون شک تغییر سخت است اما در این برهه اجتناب ناپذیر می‌نماید.  تغییراتی که برایشان به موقع فکر و برنامه‌ریزی شود نه تنها مضر نیست بلکه به شکوفایی و تحولات نیکویی خواهد انجامید.