سند چشم‌انداز
سند چشم انداز ده ساله نخست (96-1386)
فهرست
۱ـ مأموریت مؤسسه
۲ـ اصول و ارزش‌ها
۳ـ اهداف
۴ـ رویکــرد کلی
۵ـ راهبردهای اصلــی
۶ـ ساختار منابع و مصارف
۷ـ ساختار کلی
۸ـ ساختار نیروی انسانی
۹ـ چارچوب برنامه اجرایی کوتاه مدت سه سال
مقدمــه
مؤسسه‌ی رحمان با رسالت “ تلاش برای فراهم سازی ایجاد شرایط رشد و تعالی فعّالیت‌های پژوهشی و حمایت از پژوهشگران و محقّقان و انجام فعّالیت‌های لازم برای پاسخگویی به نیازهای توسعه اجتماعی در تمام زمینه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور“ کار خود را از سال ۸۶ آغاز نموده است و طی یک سال گذشته به نحو مطلوبی با مشارکت هیأت مدیره و مجموعه‌ای از اعضای هیأت امنا با دعوت از صاحب نظران و اندیشمندان اجتماعی، بررسی‌های زیر برای تدوین سند چشم‌انداز ده ساله‌ی مؤسسه صورت گرفته است:
. بررسی ” ایران، جامعه‌ی مدرن بدقواره“ توسط آقای دکتر جلائی‌پور
. بررسی ”روند تحولی امور جوانان در سه دهه‌ی اخیر به ویژه در دوره‌ی اصلاحات” توسط آقای دکتر رحیم عبادی ـ نشست ۱۴/۸/۸۶
. ارائه‌ی “تحلیل اجتماعی از وضعیت زنان ایران” توسط سرکارخانم دکتر شجاعی ـ نشست ۱۲/۹/۸۷
. بررسی “مسائل و مشکلات اعتیاد” توسط آقایان دکتر هاشمی و دکتر ذکریایی ـ نشست ۲۴/۱۰/۸۶ و ۸/۱۱/۸۶
. ”بررسی چشم‌انداز آسیب‌ها و تهدیدات اجتماعی ایران“ توسط آقای دکتر سیدرضا صالحی ـ نشست ۲۹/۱۱/۸۶
. بررسی “وضعیت معلولین در ایران” توسط آقای دکتر جغتایی ـ نشست ۶/۱۲/۸۶
. بررسی “اسکان‌های غیررسمی، مکانیزمی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی ایران” توسط آقای دکتر پیران ـ نشست ۰۶/۱۲/۸۶
. بررسی “آسیب‌های اجتماعی در اولویت ایران” توسط آقای مهندس مدنی ـ نشست ۲/۲/۸۷
. برگزاری میزگردی در خصوص “تبیین وضعیت اجتماعی جامعه‌ی کنونی ایران” با حضور آقایان دکتر توسلی، دکتر جلالی‌پور و مهندس عبدی ـ نشست۲۴/۲/۸۷
. بررسی ”بار کلی اختلالات روانی در ایران و جهان“ توسط آقای دکتر نوربالاـ نشست ۱۳/۰۳/۸۷
جمع‌بندی حاصل از بررسی‌ها و آسیب‌شناسی‌ها طی این مدت در کنار رایزنی با مدیران اجتماعی کشور با نگاهی به پدیده‌ی جهانی شدن، عصر ارتباطات و تحولات مختلف بین‌المللی، زمینه‌ساز تدوین سند چشم‌انداز ده ساله و تدوین رئوس برنامه‌های سه ساله‌ی مؤسسه شده است که با توجه به رسالت مؤسسه اجزای سند به شرح آتی در جلسات بیست و سوم و بیست و چهارم هیأت امنا در تاریخ‌های ۱۳/۰۳/۸۷ و ۱۰/۰۴/۸۷ مورد بحث و بررسی و تأیید نهایی قرار گرفت.
مأموریت مؤسسه
مأموریت ده ساله‌ی مؤسسه منبعث از رسالت آن و در تعامل با شرایط کشور به شرح زیر تبیین می‌شود:
۱/۱ـ فراهم سازی مقتضیات رشد و تعالی و توانمندسازی جامعه در مقابل ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی از طریق فعالیت‌های علمی زیر:
. انجام پژوهش‌ها و مطالعات کاربردی در زمینه‌ی آسیب‌شناسی گروه‌های اجتماعی
. جمع بندی نتایج پژوهش‌ها و ارائه‌ی مشورتها و راهکارها به نهادهای دولتی و غیردولتی به منظور پیشگیری، مدیریت ، کنترل و چاره جوئی آسیب‌ها
. اطلاع‌رسانی به منظور ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی و تقویت بینش، دانش، اصلاح نگرش‌ها و توسعه‌ی فرهنگ مددکاری و اخلاق اجتماعی
. آموزش مسایل اجتماعی به منظور اصلاح رفتار مدیران، ارتقای سطح مهارت‌ها و توامندی‌های فردی و اجتماعی مردم برای پیشگیری، کاهش آسیب‌دیدگی و حمایت از آسیب‌دیدگان
. ساماندهی ظرفیت‌های موجود و تکمیل حلقه‌های مفقوده مدنی و بهبود ساختار سازمان‌های مردم نهاد در جهت ایجاد و تقویت شبکه‌ای هدفمند و کارآمد
. بازتولید، احصاء، تغییر معانی و ارائه‌ی تعاریف جدید از موقعیت‌های مختلف آسیب‌زا و تهدید‌زا در جامعه‌ی ایران با توجه به تغییرات و تحولات شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی
. نقد، بررسی و ارزیابی مستمر سیاست‌ها و برنامه‌ها و بهره‌گیری از بازخورد آن برای بهبود و ارتقای فعالیت‌های مؤسسه
۲/۱ـ انجام اقدامات حمایتی و دفاع از حقوق آسیب‌دیدگان اجتماعی از طریق:
. شناسائی راهکارهای قانونی موجود، بهره‌گیری از آن‌ها و ارائه‌ی پیشنهاد برای اصلاح قوانین موجود و قانون‌گذاری در جهت رفع خلاء‌های حقوقی
. تشویق و حمایت از فعالان، محققان و صاحب‌نظران درزمینه‌مسایل و آسیب‌های اجتماعی
. حمایت و کمک به برگزاری دوره‌های آموزشی، انجام فعالیت‌های مطبوعاتی، برگزاری نشست‌ها و جلسات پرسش و پاسخ و دیگر فعالیت‌های ترویجی
. کمک به فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی، هنری و تشکیل اردوهای ورزشی، جشنواره‌های فرهنگی و هنری و برگزاری مسابقات در زمینه‌ی توانمندسازی اجتماعی
. کمک به تدوین و چاپ کتب و انتشار مقالات، جزوات و استفاده از دیگر روش‌های سمعی و بصری برای انتشار دستآوردهای علمی ـ فنی و تجربی مؤسسه
. شناسایی نهادهای مردمی در زمینه‌ی آسیب‌های اجتماعی و برنامهریزی برای ایجاد و تقویت شبکه‌ای هدفمند و کارآمد
۳/۱ـ ساماندهی خدمات و فعالیت‌های مؤسسه حول اولویت گروه‌های اجتماعی به شرح زیر:
. کودکان و نوجوانان
. جوانان
. زنان
. گروه‌های آسیب‌پذیر
. گروه‌های آسیب‌دیده
۲ـ اصول و ارزش‌ها
اصول و ارزشهای حاکم بر فعالیت‌های مؤسسه عبارتند از:
۱/۲ـ ارزشهای دینی
آموزهای قرآنی و سیره پیامبر گرامی اسلام حضرت محمدمصطفی(ص) به عنوان اسوه حسنه و معصومین علیهم‌السلام به ویژه با تأکید بر:
. خردگرایی و آینده‌نگری
. فریضه‌ی علم‌جویی و توسعه‌ی دانایی و یادگیری مستمر و فراگیر
. تکریم سعی و تلاش و تعاون و تقویت امید به آینده
. احترام و تعظیم کهنسالان و محبت به کودکان
. حراست و سرپرستی یتیمان و رسیدگی به محرومان
. اهتمام به خیرّات، مبرّات ، صدقات، موقوفات و فعالیت‌های انسان‌دوستانه
. ایثار و فداکاری
۲/۲ـ ارزشهای ملّی
ارزشهای فرهنگی اجتماعی ایرانی با تأکید بر:
. هویت تاریخی و ملّی
. وطن‌دوستی
. صلح دوستی
. روحیه‌ی جوانمردی
. مروت و مدارا
۳ـ اهداف
. کمک به ارتقای اخلاق در جامعه
. کمک به گسترش عدالت اجتماعی
. شناسایی و رفع موانع پیش‌روی عزت و کرامت انسانی
. کمک به ارتقای سرمایه‌ی اجتماعی و اعتلای اعتماد میان دولت، مردم و نهادهای مدنی
. کمک به تقویت انسجام ملی، فرهنگی و اسلامی
. مبارزه با فقر و محرومیت، تبعیض و بی عدالتی، خشونت و تجاوز، بزهکاری و فساد، قانون گریزی و مسئولیت ناپذیری
. کمک به کنترل آسیب‌ها و سالم‌سازی محیط اجتماعی
۴ـ رویکرد‌ها
رویکرد کلی مؤسسه در تمام فعالیت‌ها از مؤلفه‌های عمومی زیر تشکیل شده است:
. زمینه‌سازی، ترویج، حمایت
. علمی، محققانه و کارشناسانه
. پیشگیری و آینده‌نگری
. بومی‌سازی دستآوردها و تجربیات بشری
. مشارکت‌جویی با تکیه بر همیاری‌های مردمی و تعاون همگانی
. تعامل‌جو با تمام توانمندی‌های داخلی و خارجی
. فراگیری و آموزش حین عمل
. اصلاح همزمان نگرش‌ها، ساختارها، رفتارها
۵ـ راهبردهای اصلی
راهبردهای اصلی مؤسسه در ده سال آتی به قرار زیر می‌باشند:
. شبکه‌سازی متناسب با ظرفیت‌های موجود
. ظرفیت‌سازی جدید و تکمیل حلقه‌های مفقوده
. همکاری و مشارکت در ارتقای مدیریت ملّی و نقش مؤثر نهادهای مدنی
. حمایت ازآسیب‌دیدگان با تأکید بر مشارکت بخش غیردولتی
. توانمندسازی کاربران و مخاطبان
. تجهیز مؤسسه
۶ـ ساختار منابع و مصارف
منابع و مصارف مؤسسه بر اساس منطق و ساختار زیر تأمین می‌شود و اختصاص می‌یابد:
. منابع حاصل از اجرای طرح های مختلف علمی و فنی بر اساس قراردادهای منعقده صرف هزینه های همان طرح ها خواهند شد.
در صورت وجود منابع مازاد حاصل از اجرای این طرح‌ها، این منابع صرف هزینه‌های سایر طرح‌ها و هزینه‌های ستادی و توسعه موسسه می شوند.
. کلیه‌ی طرح‌های مؤسسه باید پس از حصول اطمینان از تأمین منابع به اجرا گذارده شوند و به گونه‌ای منابع و مصارف موسسه مدیریت شود که کسری منابع و زیان‌دهی متوجه مؤسسه نگردد.
. منابع حاصل از کمک‌های مردمی، دولتی و موقوفات صرف امور ترویجی و حمایتی و اهداف و نیات اهدا کنندگان خواهد شد.
. هزینه های جاری و سرمایه‌ای موسسه از محل درآمدها و اجرای طرح‌های انتفاعی و منابع و دارائی های حاصل از عواید سرمایه‌گذاری‌ها و حق عضویت افراد حقیقی و حقوقی تامین خواهد شد.
. منابع مؤسسات تابعه و وابسته حسب تصمیم‌گیری ارکان مؤسسات مربوط صرف توسعه‌ی همان واحدها خواهند شد.
تبصره: هرنوع تغییر در ساختار منابع و مصارف با توجیهات لازم، مستلزم پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب هیأت امنای مؤسسه خواهد بود.
۷ـ ساختار کلی
۱/۷ـ نمودار سازمان و تقسیم کار مؤسسه
۲/۷ـ شرح وظایف کلی مؤسسه
. ارکان مؤسسه
شرح وظایف و مسئولیت های هیأت امنا، هیأت مدیره و رئیس مؤسسه مطابق مفاد مندرج در اساسنامه می‌باشد و حسب سند حاضر تفویض اختیار لازم صورت می‌گیرد.
. شورای علمی
شورای علمی از کارشناسان عالی‌رتبه علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور تشکیل می‌شود که مشخصات، وظایف و مسئولیت‌های آنان بر اساس آئین نامه‌ای که به تصویب هیأت مدیره‌ی مؤسسه می‌رسد، تعیین خواهد شد.
. ستاد مؤسسه
ستاد موسسه مرکب از رئیس مؤسسه، دفتر ریاست، ارتباطات و امور بین الملل، معاونت طرح و برنامه و معاونت اجرائی است که در حوزه‌ی دفتر ریاست و معاونت اجرائی با حداقل نیروی انسانی کارشناسی ثابت و در دیگر حوزه‌ها با نیروهای کارشناسی و مدیریت‌های حتی‌الامکان پاره وقت، برابر مصوبات هیأت مدیره تعیین و زیر نظر رئیس مؤسسه همکاری خواهند نمود.
. کمیته‌ها و کمیسیون‌های تخصصی
کمیته‌های برنامهریزی از گروه‌هایی از صاحب‌نظران و متخصصان متناسب با اولویت گروه‌های اجتماعی و موضوع‌های ملّی در زمینه‌ی آینده‌نگری و پیشگیری از آسیب‌های عمومی تشکیل می‌شوند و کمیسیون‌های تخصصی برای بررسی مسائل فراگیر و حاد اجتماعی، مطابق آئین نامه‌ای که به تصویب هیأت مدیره خواهد رسید تشکیل می‌شوند. اسامی این کمیته‌ها و کمیسیون‌ها به شرح زیر است:
| – کمیته‌ی برنامهریزی کودکان و نوجوانان | – کمیسیون تخصصی بیکاری و اشتغال |
| – کمیته‌ی برنامهریزی جوانان | – کمیسیون تخصصی مبارزه با فقر و حاشیه‌نشینی |
| – کمیته‌ی برنامهریزی زنان | – کمیسیون تخصصی مبارزه با اعتیاد |
| – کمیته‌ی مطالعه و برنامهریزی کلان | – کمیسیون تخصصی اوقات فراغت |
| – کمیسیون تخصصی سلامت روان |
. نهادها و مؤسسات همکار
نهادها و مؤسسات همکار شخصیت‌های حقوقی هستند که توسط مؤسسه، یا تعدادی از اعضای هیأت امنا تأسیس شده یا در مدیریت آن مشارکت دارند و طی موافقت‌نامه‌های علمی و فنی با مؤسسه همکاری می‌نمایند. آئین‌نامه چگونگی انتخاب و همکاری با این مؤسسات به تصویب هیأت مدیره خواهد رسید.
. واحدهای تابعه و وابسته
واحدهای تابعه و وابسته شخصیت‌های حقوقی هستند که مؤسسه برای امور تخصصی و پشتیبانی فعالیت‌ها اقدام به تأسیس و یا مشارکت در آن‌ها می‌نماید و در مواردی که در آن‌ها بیش از ۵۱% سهام داشته باشد، تابعه، و در موارد مشارکت زیرِ ۴۹%، وابسته نامیده می‌شود
۸ـ ساختار نیروی انسانی
ساختار نیروی انسانی مؤسسه به شرح زیر تعیین می‌شود:
. شرایط احراز، انتخاب یا انتصاب اعضای هیأت امنا، هیأت مدیره و رئیس مؤسسه طبق آئین‌نامه‌ای خواهد بود که به تصویب هیأت امنا خواهد رسید.
. شرایط احراز و انتصاب اعضای کمیسیون‌های تخصصی و شورای علمی مطابق آئین‌نامه‌های مصوب هیأت مدیره خواهند بود.
. شرایط احراز و چگونگی به کارگیری نیروهای ستادی مؤسسه، برابر آئین‌نامه‌هایی خواهد بود که به پیشنهاد رئیس مؤسسه، به تصویب هیأت مدیره خواهد رسید
۹ـ چارچوب برنامه‌ی اجرایی کوتاه مدت (سه‌ساله)
با توجه به سند چشم‌انداز ده ساله مؤسسه و بررسی‌های به عمل آمده در زمینه‌ی آسیب‌های اجتماعی، چارچوب برنامه‌ی اجرایی سه ساله به صورت زیر پیشنهاد می‌شود که می‌تواند توسط کمیته‌های برنامهریزی بررسی شوند و با ارائه‌ی مصادیق لازم جهت تصویب هیأت مدیره و هیأت امنا ارائه گردند. یادآوری می‌شود هر کمیته پیشنهادهای خود را تحت سرفصل چند طرح، و زیر هر طرح پروژههای مربوط را ارائه خواهد نمود. عناوین این طرح‌ها، بر پایه‌ی راهبردهای اصلی مؤسسه هستند که توسط هر کمیته مطابق با الگوی زیر برای سه سال آینده متناسب با اولویت‌های مربوط انتخاب می‌شوند.
. برنامه (کمیته‌های برنامهریزی)
- š طرح شبکه سازی
- š طرح ظرفیت‌سازی
- š طرح همکاری و مشارکت
- š طرح حمایت از آسیب‌دیدگان
- š طرح توانمندسازی مخاطبان
- برنامه‌ی پشتیبانی
- š طرح تجهیز مؤسسه
- š طرح همکاری با کمیسیون‌ها
۱/۹ـ برنامه‌ی پشتیبانی
این برنامه توسط معاونت‌های اجرایی و روابط و امور بین‌الملل مؤسسه حول راهبرد توانمندسازی مؤسسه و پشتیبانی از برنامه‌های دیگر کمیته‌ها ارائه خواهد شد.
. برنامه‌ی توانمندسازی مؤسسه
۲/۹ـ برنامه‌ی کمیته‌های برنامهریزی
این کمیته‌ها باید طرح‌های خود را با محوریت راهبردهای انتخابی از ۶ راهبرد اصلی مؤسسه و متناسب با اولویت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه‌ی مؤسسه برای سه سال آینده انتخاب و زیر هر طرح، پروژههای پیشنهادی را ارائه نمایند:
. برنامه‌ی کودکان و نوجوانان
. برنامه‌ی جوانان
. برنامه‌ی زنان
. برنامه‌ی مطالعات کلان
۳/۹ـ برنامه‌ی کمیسیون‌های تخصصی
این کمیسیون‌ها از میان اعضای معرفی شده از سوی کمیته‌های برنامهریزی انتخاب، و طرح‌های ویژه را در چارچوب راهبردهای انتخابی مؤسسه برای تصویب ارائه خواهند نمود. اسامی پیشنهادی این برنامه‌ها به شرح زیر است:
. برنامه‌ی بیکاری و اشتغال
. برنامه‌ی مبارزه با فقر و حاشیه‌نشینی
. برنامه‌ی مبارزه با اعتیاد
. برنامه‌ی اوقات فراغت
. برنامه‌ی سلامت روان