مبتلایان اچ­‌آی­‌وی از منظر میان برشی

به مناسبت 10 آذر روز ایدز

علی‌احمد رفیعی‌راد

اچ‌­آی‌­وی/ایدز یک بیماری مزمن غیرقابل درمان قطعی است که با دارودرمانی می‌­توان آن‌را کنترل نمود، با این حال اثرات ناتوان کننده زیادی بویژه در تشخیص دیرهنگام بر فرد مبتلا می‌­گذارد. همچنین با استیگما و انگ زیاد و پیچیده‌­ای همراه است که پذیرش و درمان آن‌را با مشکل مواجه می‌کند. این بیماری گرچه وضعیتی است که ورای مرزهای قشربندی و طبقاتی می‌رود ولی به دلایلی، عمده مبتلایان آن از  میان افراد نامرئی و حاشیه‌­ای بوده که توان محافظت از خود در برابر عوامل بیماری‌­زا را ندارند. سوای مبتلایان فرودست، استیگما و انگ مرتبط حتی مبتلایان فرادست را نیز در خود حبس نموده و از افشاء بیماری جلوگیری می‌کند. با توجه به پیچیده و چند بعدی بودن اچ‌­آی‌­وی/ایدز برای فهم درست وضعیت مبتلایان می­‌توان از رویکرد چند منظری میان برشی استفاده نمود.

رویکرد میان برشی

وفق رویکرد میان برشی یا تقاطع باوری (Intersectionality) وابسته دانستن هویت به یک ویژگی عام مورد قبول نیست، زیرا در این گونه طبقه‌­بندی‌­های یکدست کننده، تجارب خاص، نامرئی می‌­شود. از این‌رو یک رویکرد تحلیلی مناسب باید به تاثیرات همزمان در زندگی اجتماعی اشاره داشته باشد. وابسته به چنین رویکردی بسیاری از محققان، رویکرد میان برشی را برای کشف و درک نابرابری‌­های درهم تنیده ضروری می­‌دانند. چنین مفهومی برای آگاهی درست از وضعیت زندگی افراد نامرئی و حاشیه‌‌ای بسیار راهگشا است.

برای تاثیرات همزمان در زندگی مبتلایان اچ‌­آی‌­وی/ایدز می‌­توان علاوه بر بیماری، همزمان متغیرهای جنس، سن، محل سکونت، وضعیت افشاء، وضعیت شغلی، وضعیت تحصیلی، وضعیت درآمد، میزان حمایت‌های اجتماعی، وضعیت وابستگی به مواد مخدر، محرک و الکل، سابقه زندان، وضعیت معلولیت، سلامتی و میزان پیشرفت بیماری و  مانند آن را نیز اضافه نمود. فرودستی در هر کدام از  مزیت‌های پیشگفته یا ارتکاب رفتارهای پرخطر اشاره شده به مثابه وزنه سنگینی است که به پای فرد مبتلا بسته می‌­شود و او را به پایین رده‌­بندی نظام اجتماعی می­‌کشاند.

تاثیر متغیرهای برهم‌کنش

به بیانی ساده­‌تر هر کدام از متغیرهای برهم‌­کنش اخیر می‌­توانند وضعیت و شدت مساله را پیچیده‌­تر نمایند. به طور مثال اگر همزمان فرد مبتلا زن سوء­مصرف کننده مواد مخدری باشد که بی‌سواد یا کم‌سواد است، شغل و درآمدی نداشته و از شبکه اجتماعی خویشاوندی و دوستی نیز طرد شده باشد، غلظت مساله بسیار بیشتر و برون رفت یا تعدیل آن نیز بسیار دشوار است. بر این اساس اضافه بر لزوم کاربرد مددکاری جامعه‌­ای در سطوح متفاوت برای آسیب‌دبدگان اچ‌­آی‌­وی/ایدز، لازم است متغیرهای تاثیرگذار زمینه‌­ای برای کاهش آلام رنج‌دیدگان این بیماری نیز در نظر گرفته شود.

منظر میان برشی در تلفیق با اندیشه‌­های ساخت­گرایانه به ما یادآوری می‌­کند که نظام­‌های همزی چگونه به وجود آمده و همدیگر را تقویت می‌­کنند، از این‌رو در ارتباط با بیماران اچ‌­آی‌­وی و شرایط درهم تنیده آنها سوال اساسی باید این باشد که این شرایط چگونه به وجود آمده است؟ پاسخ درست به این سوال و سوالات مشابه توجه ما را به جای مبارزه با بیمار و انگ زدن به او به بیماری و شرایط بیماری­‌زا جلب خواهد کرد.

* برای مطالعه یادداشت مرتبط دیگر اینجا کلیک کنید.

** یادداشت ” مبتلایان اچ‌آی‌وی از منظر میان برشی ” در روزنامه شرق شماره 4158  به تاریخ 1400/09/10 منتشر شده است.