پیشینۀ تأسیس مؤسسۀ رحمان
رحمان یک نهاد مدنی و عام‌المنفعه است که در سال ۱۳۸۶ به همت جمعی از مدیران پیشین آموزش عالی تأسیس شد.
مأموریت اصلی این مؤسسه، مطالعه و بررسی آسیب‌های اجتماعی ایران است و رسالت رحمان کاهش، کنترل و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در جامعۀ ایران است.
رحمان موضوع پژوهشی مطالعات خود را از دل جامعه و بر اساس خلأهای موجود انتخاب می‌کند. ازاین‌رو، منابع مالی مؤسسه از طریق کمک‌های مردمی و حمایت خیران تأمین می‌شود.
نشست‌ها
گزارش وضعیت ها
کتاب ها
پژوهشگران
دربارۀ مؤسسۀ رحمان
در سال‌های اخیر، سازمان‌های مردمنهاد (سمن‌ها) متعددی در حوزۀ آسیب‌های اجتماعی فعال شده‌اند. بسیاری از این نهادها به ارائۀ حمایت‌های مستقیم مانند تأمین هزینه‌های تحصیل کودکان کار، درمان بیماری‌های سخت و ایجاد فرصت‌های اشتغال برای گروه‌های در حاشیۀ جامعه و … می‌پردازند. با وجود ارزشمند بودن این تلاش‌ها، همچنان شکاف عمیقی میان اقدامات اجرایی و شناخت ریشه‌ای مسائل اجتماعی وجود دارد. مؤسسۀ رحمان با درک این نیاز بر پژوهش، تحلیل‌های چندوجهی و ارائۀ راهکارهای علمی و عملی برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی متمرکز است.
مؤسسۀ رحمان یک نهاد مدنی و عام‌المنفعه است که در سال ۱۳۸۶ به همت دکتر مصطفی معین، دکتر علی محدث، مرحوم دکتر جعفر میلی‌منفرد، و دکتر محمدتقی صالحی تأسیس شد. مأموریت اصلی این مؤسسه، مطالعه و بررسی مسائل اجتماعی ایران، نقد سیاست‌ها، و ارائۀ راهکارهای علمی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی است و رحمان موضوعات پژوهشی خود را از دل جامعه و بر اساس خلأهای موجود انتخاب می‌کند. ازاین‌رو، منابع مالی مؤسسه از طریق کمک‌های مردمی و حمایت‌های خیران تأمین می‌شود.
حوزههای فعالیت رحمان
محدودۀ فعالیت‌های رحمان در میانۀ دو طیف «مؤسسه‌های مردمنهاد کنش‌محور» و «مراکز پژوهشی دانش‌محور» قرار دارد. این مؤسسه در سه حوزۀ کلیدی فعالیت می‌کند:
• مطالعات کاربردی: پژوهش‌های داده‌محور برای شناسایی روندهای اجتماعی و ارائۀ تحلیل‌های عمیق
• نقد سیاست‌ها و دیده‌بانی اجتماعی: بررسی تأثیر سیاست‌ها بر جامعه و تلاش برای ترغیب نهادهای تصمیم‌گیر به اتخاذ راهکارهای عادلانه‌تر.
• اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر افکار عمومی: تولید گزارش‌های اجتماعی، برگزاری نشست‌ها و انتشار تحلیل‌های علمی به زبان ساده برای آگاه‌سازی جامعه
رحمان مداخلۀ مستقیم در بحران‌های اجتماعی، مطالعات نظری محض، و فعالیت‌های تبلیغاتی و بسیج اجتماعی را در حیطۀ وظایف خود نمی‌داند.
پژوهش‌های کلیدی
مؤسسۀ رحمان تاکنون مجموعه‌ای از تحقیقات اجتماعی مهم را منتشر کرده است. محورهای این پژوهش عبارت‌اند از:
• «گزارش وضعیت اجتماعی ایران» (از 1380 تا 1402)؛ روندهای کلان اجتماعی را در حوزه‌هایی مانند توسعه و همبستگی تحلیل کرده‌اند.
•«پژوهش جامعه‌شناختی»؛ شناسایی موضوعی مغفول‌مانده در مطالعات پیشین یا بررسی موضوعی با رویکردی جدید در فعالیت‌های پژوهشی رحمان رایج است. سالمندی و جمعیت، رابطۀ سازمان‌های مردمنهاد و دولت، مدل ارزیابی سازمان‌های مردمنهاد و … موضوع پژوهش‌های پیشین بوده است.
• «همایش و مجموعه‌ای از سخنرانی‌های موضوعی»؛ همبستگی اجتماعی، تاب‌آوری، معلولیت، امید اجتماعی و … موضوع این همایش‌ها و سخنرانی‌ها بوده است.
چارچوب نظری فعالیت‌ها
در سال‌های اخیر، چارچوب پژوهشی رحمان حول مفهوم «نابرابری» متمرکز شده است. نابرابری در این مطالعات به سه بُعد اساسی تقسیم می‌شود:
1. نابرابری در بازتوزیع منابع : شامل فقر، نابرابری طبقاتی، بیکاری، آموزش و بهداشت رایگان، و دسترسی به خدمات اجتماعی.
2. به رسمیت نشناختن تفاوت‌ها: شامل نابرابری‌های مرتبط با جنسیت، قومیت، مذهب، حقوق افراد دارای معلولیت، کودکان و سالمندان.
3. نمایندگی سیاسی و شکاف‌های فرهنگی:بررسی فاصله میان ارزش‌های فرهنگی رسمی و مطالبات اجتماعی، که خود را در قالب اعتراضات و جنبش‌های «زندگی‌خواهی» نشان می‌دهد.
راهبردها
1- افزایش تأثیر اجتماعی مطالعات و پژوهش‌ها
با کمک:
– ارتقای فرایند موضوع‌یابی علمی و مبتنی بر نیاز مخاطبان
– تنوع‌بخشی در شیوۀ انتشار نتایج مطالعات
– نقد و پیشنهاد سیاست‌های اجرایی در کنار مطالعات توصیفی و تحلیلی
– توجه بیشتر به حوزههای مطالعات کاربردی
– تدوین فرآیند مشارکت مخاطبان در موضوع‌یابی مطالعاتی
2- تداوم پیشگامی در حوزه مطالعات اجتماعی
با روش:
– پرداختن به مسائل اجتماعی نوپدید یا مغفول و آینده‌پژوهی در این باره
– حفظ استقلال علمی
– گسترش ارتباط با نخبگان علمی و اجتماعی
– همکاری مطالعاتی با مؤسسات مردمنهاد دیگر در طرح‌‌های مداخلۀ اجتماعی آنان
3- تأمین منابع مالی مورد نیاز
از طریق:
– ایجاد سازمان پشتیبانان مطالعات مستقل و مؤثر
– انجام مطالعات مرتبط با مأموریت مؤسسه برای دستگاه‌های اجرایی
– استفاده از فرصت برنامه‌‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌‌ها
– بهره‌گیری از سرمایۀ اجتماعی اعضای هیئت امنا
4- گسترش ارتباطات و تثبیت پایگاه اجتماعی
با استفاده از:
– معرفی مؤسسه در سطح مخاطبان و جامعه
– توسعۀ همکاری با سایر مؤسسات مردمنهاد
– تنوع‌بخشی به رسانه‌های ارتباطی
5- ارتقای توان سازمانی
با:
– تغییر رویکرد به سمت ایجاد سازمان کار حرفه‌ای
– بازنگری و بازسازی ساختار سازمانی
– آموزش و مهارت‌افزایی کارکنان
– مشارکت فکری و اجرایی اعضای هیئت مدیره
– افزایش مشارکت پاره‌وقت پژوهشگران و اعضای هیئت علمی در سازمان کار مؤسسه
– گسترش فرصت‌های همکاری داوطلبانۀ پژوهشگران
مأموریت ما
مأموریت مؤسسۀ رحمان تولید و ترویج دانش در حوزۀ نابرابری‌ها و آسیب‌های اجتماعی با رویکردی علمی-پژوهشی است. رحمان با انجام مطالعات کاربردی، نقد سیاست‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی تلاش می‌کند شناختی دقیق‌تر از مسائل اجتماعی ایران ارائه دهد و زمینه را برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر در سطح جامعه و سیاست‌گذاری فراهم کند. این مؤسسه در پی ارتقای آگاهی عمومی، تقویت جامعه مدنی و توسعۀ گفتمان علمی در حوزۀ مسائل اجتماعی است و به‌عنوان یک نهاد مستقل، به تحلیل و ارزیابی سیاست‌ها و روندهای اجتماعی می‌پردازد.
چشم‌انداز
رحمان بر این باور است که تغییرات اجتماعی پایدار نیازمند شناخت علمی مسائل، دیده‌بانی مستمر، و گفت‌وگوی مؤثر در بین اعضای جامعۀ مدنی، سیاست‌گذاران و افکار عمومی است. در همین راستا، مؤسسه تلاش می‌کند تا با ارائۀ تحلیل‌های داده‌محور و پژوهش‌های مستقل، به بهبود سیاست‌گذاری اجتماعی و افزایش آگاهی عمومی کمک کند.
هیئت امنا
مصطفی معین
عضو هیئت امنا
محمدتقی صالحی
عضو هیئت امنا
علی محدث خراسانی
عضو هیئت امنا
حسن تاج‌الدین
عضو هیئت امنا
پیمان مغازه
عضو هیئت امنا
سیدمحمدعلی توکل کوثری
عضو هیئت امنا
احمدعلی نوربالا تفتی
عضو هیئت امنا
حمیدرضا جلائی‌پور
عضو هیئت امنا
هیئت مدیره
مصطفی معین
مؤسس
علی محدث
عضو هیئت مؤسس
پیمان مغازه
عضو هیئت مدیره
اشرف‌السادات موسوی
مدیرعامل
میرطاهر موسوی
عضو هیئت مدیره
ابوالحسن ریاضی
عضو هیئت مدیره
علی کریمی
عضو هیئت مدیره
هادی خانیکی
عضو هیئت مدیره
همکاران
مریم پیمان
ریحانه بویاجو
امور اداری و دفتری
فردوس شیخ‌الاسلام
سردبیر فصلنامه
عطیه ملک‌زاهدی
دبیر پادکست و تولیدمحتوا
نفیسه حصارکی
کارشناس تولید محتوا
نجمه معصومی
حسابدار