بررسی روند تحولی امور جوانان در سه دهه اخیر به‌ویژه در دوره اصلاحات  پدیده جوانی پدیده متأخری است که محصول جامعه صنعتی است- الگوهای جدید زندگی از قبیل دسترسی به سواد و دانش برای همگان در عالی‌ترین سطح  بویژه در میان دختران، دستیابی به اشتغال، تأخیر در ازدواج، تنوع نهادهای اجتماعی مؤثر در زندگی جدید، وجود رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی جدید و… موجب طولانی شدن سن جوانی شده است و این مدت یعنی 15 سال به دوره جوانی افزوده شده است(. سن بلوغ تا سن ازدواج).

سال جوانی کردن یعنی 15سال نقد و اعتراض، نوگرایی، تجدید نظر و عاشقی و شیدایی کردن. به همین دلیل مسائلی چون گذران اوقات فراغت، هویت، آموزش، شغل، ازدواج، تأمین مسکن، استقلال اقتصادی، و ازدواج از مهمترین دغدغه جوانان و جامعه کل است.

رشد بالای جمعیت جوان پدیده دوم جامعه ماست که طی سال‌های بعد از انقلاب با رشد 4.7% در برنامه چهارم توسعه و 3.6% در برنامه سوم توسعه توانسته است تاثیر این پدیده را مضاعف کند. در نتیجه نیروی جوانی یک نیروی مؤثر اجتماعی تلقی شد. این نیروی مؤثر هم به عنوان یک فرصت و هم به عنوان یک چالش ظاهر شده است.

–  اینکه جوانان تبدیل به یک فرصت گردند یا چالش دقیقاً به نوع نگاه سیاستمداران، برنامه‌ریزان کشور است.

– اگر به جوانان و نیازهای اساسی آنان توجه شود، فرصت است در غیر این صورت تبدیل به تهدید و یا چالش اجتماعی درخواهد آمد و ممکن است در شرایطی در مقابل جامعه قرارگیرند.

 

مبانی نظری

1. دوره جوانی پدیده جدیدی است که در جامعه سنتی وجود نداشت. بنابراین روش‌های سنتی روبرو شدن با مسائل و نیازهای جوانان، نیازمند تجدیدنظر و طراحی جدید است.
2. نهادهای اجتماعی، متناسب با تغییرات جدید در زندگی جوانان، توسعه و تکامل نیافته‌اند؛ بنابراین خلاء‌های آشکار در این امر، بازسازی نهاد‌ها و ایجاد سازمان‌های اجتماعی جدید را در زندگی جوانان ضروری می‌سازد.
3. پرداختن به مسائل جوانان نیازمند درک شرایط جدید زندگی آنهاست. جوانان در حال روبرو شدن با دنیایی هستند که بسیار پیچیده‌تر از گذشته است. بنابراین آنچه که به عنوان رفتاری عجیب جلوه می‌کند، ممکن است پاسخی عقلانی به محیط از سوی آنها باشد. نهادهای اجتماعی درگیر مسائل جوانان نیازمند گفت و شنید و فهم دقیق انتخاب‌های آنها و نیز اعتماد به قابلیت‌های آنها در رویارویی صحیح با محیط است.
4. هویت‌یابی نوجوانان و جوانان در جامعه جدید، برخلاف جامعه سنتی بطئی، طولانی، ذهنی، دارای عناصر بسیار و ناهمگون، همراه با دخالت نهادهای مختلف است. بنابراین انتظام تمامی نهادهای اجتماعی را نیازمند است.
5. هویت‌یابی جوانان در جامعه جدید با تشکیک و تردید، نقد وضع موجود، آرمان‌گرایی، گرایش به تغییر، اعتقاد به تنوع و گوناگونی و توجه به ادراکات زیبایی شناختی همراه است.
6. گسترش و طولانی شدن دوره جوانی همراه با افزایش قابل توجه نسبت جمعیت جوان در جامعه ایران، اندازه پدیده جوانی و دخالت جوانان در سرنوشت جامعه ایرانی را مضاعف ساخته است.
7. مشارکت واقعی، تام و تمام و خودجوش و آزاد جوانان در امور مختلف اجتماعی تنها راه ادغام اجتماعی آنها و ایجاد یکپارچگی جامعه‌ای است. براین اساس مهمترین سامانه پایداری، مشارکت اجتماعی جوانان است.
8. اگر امکان مشارکت همه جانبه جوانان در جامعه فراهم باشد و آنها بتوانند در مقام سازندگان آینده، دخالت مؤثر در تعریف آن داشته باشند؛ جوانان فرصت بی‌نظیری برای ساخت آینده ایران و ارتقاء آن به جایگاهی که در عرصه جهانی شایسته آن است، خواهند بود. براین اساس جوانان نه تنها مشکل نیستند بلکه تنها راه‌حل تاریخی مشکل توسعه ایران هستند.
9. چنانکه جوانان از فرآیند ادغام اجتماعی کنار گذاشته شوند و به حاشیه‌نشینان جامعه تبدیل شوند، محتمل خواهد بود که در موقعیت‌های خاص رودرروی جامعه قرار گیرند و تهدیدهای احتمالی را سبب شوند.
10. اینکه جوانان فرصت باشند یا بدل به تهدید شوند به وجود جامعه مدنی قوی و پویا که مشارکت جوانان را انتظام بخشد و اثرات آن را نافذ گرداند، وابسته است.

روند تغییرات رشد جمعیت کشور و جوانان طی سال‌های1383–1376

نرخ رشد	جمعیت جوانان	نرخ رشد	جمعیت کل	سال
4.69	17846954	1.36	60766676	1376
4.77	18697938	1.50	61590864	1377
4.71	19577963	1.60	62512576	1378
4.49	20457733	1.68	63515396	1379
4.17	21311051	1.66	64583928	1380
3.84	22128495	1.56	65657168	1381
3.54	22911144	1.56	66687000	1382
3.04	23606829	1.46	67673000	1383

ماخذ: سند ملی نتایج پیش‌بینی جمعیت استان‌های کشور 1375-1390 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور

 

توصیف وضعیت جوانان:

روند تغییرات رشد جمعیت کشور و جوانان طی برنامه دوم و سوم

 

متوسط نرخ رشد سالیانه جوانان	متوسط نرخ رشد سالیانه کل کشور
72/4	35/1	برنامه دوم ( 78-74)
64/3	59/1	برنامه سوم( 83-79)

ماخذ: سنتز ملی نتایج پیش‌بینی جمعیت استان‌های کشور 1375-1390 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور

 

روند تغییرات جمعیت شهری و روستایی جوانان طی سال‌های 83- 1376

درصدجمعیت ‌شهری(جونان)	درصد جمعیت‌ روستایی(جونان)	جمع کل (جونان)	نرخ رشد	جمعیت‌‌روستایی(جوانان)	نرخ رشد	جمعیت‌شهری(جوانان)	سال
62.5	37.5	17846954	2.72	6698055	5.92	11148899	1376
63.2	36.8	18697938	2.86	6889811	5.91	11808128	1377
63.8	36.2	19577963	2.87	7087514	5.78	12490449	1378
64.4	35.6	20457733	2.83	7287821	5.44	13169912	1379
64.9	35.1	21311051	2.73	7486437	4.97	13824614	1380
65.3	34.7	22128495	2.51	7674522	4.55	14453973	1381
65.7	34.3	22911144	2.3	7853482	4.18	15057662	1382
66.1	33.9	23606829	1.95	8006798	3.6	15600030	1383

ماخذ: سنتز ملی نتایج پیش‌بینی جمعیت استان‌های کشور 1375-1390 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور

انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر اندیشه امام خمینی (ره)، با بکارگیری راهبردهای زیر نقطه عطف تحول در حوزه جوانان گردید:

مهمترین سیاست‌ها و راهبردهای امور جوانان:

o       جوان باوری:  احترام و اعتماد به جوانان،

o       جوان گرایی: سپردن مدیریت و مسؤلیت به جوانان،

o       جوان اندیشی: به رسمیت شناختن تحولات دوره جوانی، نیازهای طبیعی آنان، و سازگاری دین با توسعه و پیشرفت جوانان.

 

بخش اول: گزارش امور جوانان در چهار دوره انقلاب اسلامی

بخش دوم :گزارش عملکرد 8 سال دولت اصلاحات در امور جوانان (حوزه‌های بخشی)

این بخش در دو قسمت: 1- بهبود و ارتقاء شاخص‌ها و 2- تثبیت و کاهش شاخص‌ها تنظیم شده است. قسمت بهبود و ارتقاء شاخص‌ها به چهار حوزه‌ي آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، و اجتماعی و قسمت تثبیت و کاهش شاخص‌ها به دو حوزه‌ی اقتصادی و اجتماعی تقسیم‌ شده است.

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، در سال 1376، 1/91 درصد باسواد و 9/8 درصد بی‌سواد بوده‌اند. این ارقام در سال 1383 به 51/96 درصد باسواد و 84/3 درصد بی‌سواد می‌رسد.

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، پوشش تحصیلی دانشجویان دولتی و غیردولتی در سال 1372 برای زنان، مردان و کل جمعیت به ترتیب: 12/14،  41/23، و 68/18 بوده است و در سال 1382 برای همان جمعیت‌ها به ترتیب به 12/20، 42/18، و 19/27 رسیده است.

2- حوزه فرهنگی:

اطلاعات این حوزه در چهار قسمت الف) رسانه‌های نوشتاری (کتاب و مطبوعات) و ب) رسانه‌های دیداری و شنیداری (سینما و صدا و سیما)، ج) رسانه‌های دیجیتالی(اینترنت)، د) اوقات فراغت و تربیت بدنی تنظیم شده است.

 

الف ) رسانه‌های نوشتاری (کتاب و مطبوعات)

همان‌طور که در نمودار فوق قابل مشاهده است، تعداد کتابخانه‌های کشور از سال 1376 تا 1383 به ترتیب عبارت است از: 1149، 1263، 1304، 1381، 1502، 1574، 1563، و 1569 عدد.

همان‌طور که نمودار فوق نشان می‌دهد تعداد کتاب‌های کتابخانه‌های کشور از سال 1376 تا 1383 به ترتیب عبارت است از: 7148827، 7878416، 8841568، 9710550، 13337464، 12357225، 13102743، و 14572623 عدد.

نمودار فوق روند تغییرات تعداد اعضاء در کتابخانه‌های کشور طی سال‌های 1376 تا 1383 را نشان می‌دهد که به ترتیب عبارت است از: 144187، 268755، 357272، 386545، 1012817، 1169035، 1246067، و 1273543 نفر.

نرخ رشد تعداد کتب چاپ شده با عنوان جوان طی سال‌های 1376 تا 1383

نمودار فوق نرخ رشد تعداد کتب چاپ شده با عنوان جوان طی سال‌های 1376 تا
1383 را نشان می‌دهد. این تعداد طی این سال‌ها به ترتیب عبارت است از: 233، 164، 235، 216، 308، 286، 289، و 354.

ب) رسانه‌های دیداری و شنیداری (سینما و صدا و سیما)

همان‌طور که نمودار فوق نشان می‌دهد تعداد فیلم‌های تولید شده توسط انجمن سینمای جوانان طی سال‌های 1376 تا 1383 به ترتیب عبارت است از: 427، 657، 1007، 787، 996، 574، 1067، و 561 عدد.

نمودار فوق برنامه‌های پخش شده در مورد جوانان از شبکه سوم سیما طی سال‌های 1376 تا 1383 را به ترتیب 3538، 3914، 4333، 5043، 4330، 4013، 4425، و 4759 عدد نشان می‌دهد.

مطابق نمودار فوق برنامه‌های پخش شده در مورد جوانان از شبکه‌ی خبر سیما طی سال‌های 1378 تا 1383 به ترتیب عبارت است از: 56، 73، 74، 126، 74، و 116.

مطابق نمودار فوق تعداد برنامه‌های پخش شده در مورد جوانان از ‌شبکه جوان صدا طی سال‌های 1376 تا 1383 به ترتیب عبارت است از: 6420ة 7616، 8332، 8315، 8252، 8266، 8279، و 8295 عدد.

ج) رسانه‌های دیجیتالی(اینترنت)

بر اساس گزارش رسمی حدود 80 درصد از بهره‌مندان جدول فوق را جوانان تشکیل می دهند.

مطابق نمودار فوق ضریب نفوذ اینترنت در کشور طی سال‌های 1379 الی 1383 به ترتیب عبارت است از: 8/0، 8/1، 8/4، 3/8، و 9/9.

مطابق نمودار فوق تعداد کاربران دیتا در کشور طی سال‌های 1379 الی 1383 به ترتیب عبارت است از: 230.000، 1.000.000، 35.000.000، 55.000.000، و 64.000.000 نفر.

مطابق نمودار فوق تعداد شرکت‌های فراهم کننده‌ي خدمات اینترنتی در کشور طی سال‌های 1380 الی 1383 به ترتیب عبارت است از: 9، 339، 454، و 658 عدد.

د) اوقات فراغت و تربیت بدنی

مطابق نمودار فوق طی سال‌های 1379 الی 1383 به ترتیب 97/6 درصد، 72/11 درصد، 05/14 درصد، 14/16 درصد، و 74/21 درصد جمعیت 10 الی 24 سال تحت پوشش برنامه‌های فراغتی قرار گرفته‌اند.

مقایسه نسبی تعداد برنامه‌های اوقات فراغت دستگاه‌های اجرایی به تفکیک نوع فعالیت در سال‌های 82 و 83

مقایسه‌ی نسبی میان تعداد برنامه‌های اوقات فراغت دستگاه‌های اجرایی به تفکیک نوع فعالیت در نمودار بعدی نشان داده شده است. این ارقام برای فعالیت‌های فرهنگی، هنری، دینی و قرآنی، علمی، تخصصی و مهارت آموزی، ورزشی، اردویی و گردشگری، بسیج سازندگی، برنامه‌ی مشترک و سایر برنامه‌ها در سال 1382 به ترتیب عبارت است از: 26/15، 98/16، 09/16، 97/11، 1/21، 08/11، 82/1، 93/2، و 2 و در سال 1383 برای همان فعالیت‌ها به ترتیب عبارت است از: 81/19، 38/16، 98/22، 31/9، 25/11، 86/6،‌44/5، 24/1، و 73/6.

مطابق نمودار فوق طی سال‌های 1382 و 1383 دستگاه‌های دولتی بیشترین سهم را در اجرای برنامه‌های فراغتی داشته‌اند.

تعداد امکان ورزشی طی سال‌های 1376 تا 1382 به ترتیب عبارت است از: 10958، 11464، 11925، 12359، 12832، 13818،‌و 14118.

سرانه‌ی مساحت ورزشی نسبت به هر نفر جوان در سال‌های 81 تا 83 به ترتیب عبارت است از: 53/0، 09/1، و 4/1.

 

عنوان	1376	1377	1378	1379	1380	1381	1382	1383
کل بودجهجاری( میلیون ریال)	124745	133144	156917	200451	276000	340687	516347	628222
جمعیتکل جوان	17846954	18697938	19577963	20457733	21311051	22128495	22911144	23606829
سرانه بههر جوان(ریال)	6989	7120	8014	9798	12951	15395	22536	26611

 

3- حوزه اقتصادی

الف) اشتغال

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های 76 و 83 به ترتیب 3/37 و 7/39 و نرخ اشتغال در همان سال‌ها به ترتیب 8/76 و 3/80 بوده است.

همان‌طور که نمودار فوق نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی جوانان در سال‌های 1376 و 1383 به ترتیب برای گروه‌ سنی 15 تا 19 سال، 2 و 2/20، برای گروه‌ سنی 20 تا 24 سال، 6/45 و 4/48، و برای گروه‌ سنی 25 تا 29 سال 9/54 و 2/56 بوده است.

4- حوزه اجتماعی

الف) مشارکت

 

شاخص		سال 1383	واحد اندازه‌گیری
علاقه و نگرش جوانان به مشارکت		9/55	درصد
سازمان‌های غیردولتی جوانان	اجتماعی	522	تعداد
	فرهنگی	1130	تعداد
	علمی و تخصصی	1198	تعداد
	کل	2850	تعداد
تشکل‌ها و کانون‌های غیردولتی جوانان	اجتماعی	27041	تعداد
	فرهنگی	6718	تعداد
	علمی تخصصی	858	تعداد
	کل	34617	تعداد
میزان مشارکت جوانان	اجتماعی	11	درصد
	فرهنگی	20	درصد
	علمی تخصصی	14	درصد
	سیاسی(انتخابات)	3/55	درصد
	سیاسی (غیرانتخابات)	7/5	درصد
	کل	2/21	درصد
میزان اعتماد متقابل جوانان و جامعه	جوانان به جامعه	2/43	درصد
	جامعه به جوانان	19	درصد
میزان مشارکت جوانان در نظام تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر		5	درصد
میزان واگذاری فعالیت‌های تصدی‌گری دولت در امور جوانان به نهادها و سازمان‌های غیردولتی		10	درصد

 

2- الف ) تثبیت و کاهش شاخص‌ها

1- حوزه اقتصادی

الف ) بیکاری

مطابق نمودار فوق نرخ بیکاری جوانان کشور در سال‌های 1376 و 1383 به ترتیب 2/23 و 7/19 اعلام شده است.

نرخ بیکاری به تفکیک سن در کشور طی سال‌های1376 و 1383 (بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران)

همان طور که نمودار فوق نشان می‌دهد نرخ بیکاری در سال‌های 1376 و 1383 به ترتیب برای گروه سنی 15 تا 19 سال 2/29 و 2/24، برای گروه سنی 20 تا 24 سال 3/30 و 30 و برای گروه سنی 25 تا 29 سال 5/16 و 8/21 بوده است.

نمودار نرخ بیکاری جوانان کشور به تفکیک استان در سال 1383 (بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران)

2- حوزه اجتماعی

الف )روند تغییرات رشد ازدواج و طلاق کشور طی برنامه دوم و سوم

متوسط نرخ رشد سالیانه طلاق	متوسط نرخ رشد سالیانه ازدواج	سال
7/1	6/6	برنامه دوم ( 76- 79)
9/11	52/7	برنامه سوم ( 79-83 )
1/5 (سال 83)	8/2 (سال 76)	نسبت طلاق به ازدواج

ماخذ: دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی ،ثبت احوال کشور

 

ب) آسیب‌های اجتماعی

همان‌طور که نمودار فوق نشان می‌دهد سهم دستگیرشدگان جرایم مختلف جوانان در سال‌های 1380 الی 1382 به ترتیب عبارت است از: 59/68،‌ 58/68، 69/69.

همان طور که جدول فوق نشان می‌دهد سرانه‌ی کل زندانیان در سال‌های 1380 الی 1382 به ترتیب 1448، 1447، و 1340 و از این میان سرانه‌ی زندانیان جوان 15 تا 29 سال طی همین سال‌ها به ترتیب 1024، 953، و 914 بوده است.

مطابق جدول فوق سرانه‌ی معتادین جوان دستگیر شده طی سال‌های 80 الی 82 به ترتیب عبارت است از: 626، 789، و 893.

همان‌طور که جدول فوق نشان می‌دهد آمار جرایم جنسی در خصوص زنا، لواط و روابط نامشروع در سال 1380 به ترتیب 7/9، 2/8، و 2/82 مورد، در سال 1381 به ترتیب 5/9، 2/7، و 3/83 مورد و در سال 1382 به ترتیب 3/8، 7/6، و 85 مورد بوده است.

 

بخش سوم: عملکرد دولت در امور جوانان «حوزه‌های فرابخشی»
84- 1376

الف ) سیاستگذاری

ب ) مطالعات و تحقیقات

ج ) برنامه ریزی

د ) اجرای پروژه‌های الگویی و ملی

1 – طرح ملی گفتگوی جوانان

2 – طرح ملی توسعه و حمایت از تشکل‌های غیر دولتی جوانان

3 – طرح ملی گردشگری جوان

4 – طرح توسعه مراکز خدمات مشاوره ای

5 – طرح مراکز اطلاع رسانی ( راه اندازی شبکه ملی جوان)

6 – تاسیس و راه اندازی خبرگزاری جوانان

7- طراحی و اجرای برنامه کارت ملی جوان (1383)

8- تشکیل صندوق ذخیره و سرمایه گذاری جوانان

9- تدوین و اجرای طرح اشتغال جوانان فارغ‌التحصیل از طریق کارورزی فارغ‌التحصیلان. طی سال‌های 81 و 80 به اجرا درآمده و طی آن بیش از 10 هزار نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جذب بازار کار شده‌اند.

10 – توانمندسازی جوانان در حوزه فناوری اطلاعات (ICDL)

11 – اجرای طرح مهارت آموزی جوانان طی سال‌های 81 و 82 با همکاری سازمان آموزش فنی و حرفه ای

12 – طرح ملی اشتغال جوانان بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)

هـ ) نظارت و ارزشیابی

برگزاری اولین همایش ملی تکریم از افراد،

برنامه‌ها و دستگاه‌های موفق در امور جوانان

 

بخش چهارم:وضعیت امور جوانان در حوزه‌ی بین‌الملل

 بررسی طبیقی شاخص‌های توسعه‌یافتگی بخش جوانان در جهان

وضعیت ایران	وضعیت منطقه خاورمیانه	وضعیت جهانی	عنوان شاخص
تاسیس شورای عالی جوانان در سال 1371، تاسیس مرکز ملی جوانان در سال 1378 و تاسیس سازمان ملی جوانان در سال 1379	تشکیل وزارت جوانان و ورزش و تاسیس نهادهایی شبیه شورای عالی، کمیته عالی، هبأت عالی با عنوان جوانان و ورزش	شروع از سال 1985 در تعدادی از کشورها ودارا بودن اینگونه نهادها در تقریبا تمام کشورهای جهان	تاسیس نهاد ملی دولتی جهت اهتمام به امور جوانان
شورای عالی جوانان در سال 1373 منشور تربیتی نسل جوان و در سال 1382 منشور ملی حقوق جوانان و در سال 1383 سیاست ملی جوانان را تصویب نمود.	کشورهای منطقه فاقد تدوین سیاست ملی می باشند.	پس از برگزاری اولین کنفرانس جهانی وزرای مسئول امور جوانان در سال 1998 اکثر کشورهای جهان اقدام به تدوین سیاست ملی جوانان نموده‌اند.	تدوین سیاست ملی جوانان
نهادینه شدن پژوهش و تحقیق در حوزه امور جوانان در سالهای اخیر	نهادینه نشدن پژوهش و تحقیق در این کشورها	تاسیس نهادهای پژوهشی و آموزشی در کشورهای پیشرفته و تربیت پژوهشگران مرتبط با حوزه مطالعات جوانان در این کشورها	مطالعات و تحقیقات جوانان
وجود بیش از 2000 سازمان غیردولتی جوانان در 8 سال اخیر ، تاسیس مجمع ملی جوانان به عنوان نهاد فراگیر	به دلیل عدم برخورداری کشورهای منطقه از ساختارهای سیاسی و اجتماعی مناسب نهادهای غیردولتی از وضعیت خوبی برخوردار نیستند	گسترش نهادهای غیردولتی مرتبط با امور جوانان در اکثر جوامع توسعه یافته و تشکیل نهادهای فراگیر ملی جوانان	سازمانهای غیر دولتی مرتبط با جوانان

 

بخش پنجم: وضعیت جوانان در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با چشم انداز 20 ساله کشور

الف) چشم انداز بخشی ازشاخص‌ها و اهداف کمی در برنامه چهارم توسعه 

عنوان	واحداندازه گيري	سال 1383( سال پايه)	سال 1388(آخر برنامه)
جمعیت جوان	هزار نفر	23/606	21/750
جمعیت جوانان بيكار	هزار نفر	2/545	1/444
نرخ بيكاري جوانان	درصد	25/8	12/5
نسبت طلاق به ازدواج	درصد	10/5	10/3
میزان مشارکت جوانان در حوزه‌هاي اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی	درصد	2/21	32
نسبت مسکن جوانان از كل توليد مسكن كشور  ( با اولویت 25 تا 29 )	درصد	22/4	24
نسبت جوانان بهرهمند از برنامه های فراغتی	درصد	49	75
تعداد رايانه به ازاي صدنفر جوان در كشور	رایانه	27	60
ضريب نفوذ كاربران جوان اينترنت	درصد	3/19	57

 

ب) وضعیت جوانان در چشم انداز 20 ساله کشور 

سه مؤلفه اصلی انسان، سازمان و تربیت محورهای اصلی توسعه محسوب می شوند.

عناصر متناظر این سه مؤلفه در ارتباط با برنامه ریزی حوزه جوانان شامل: جوانان، نظام مدیریت و توسعه، و نهاد خانواده است.

1- ب) ویژگی‌های جوان

با توجه به سند چشم‌انداز انتظار می‌رود جوانان ایران در 20 سال آینده دارای ویژگی‌ها و توانمندی‌های زیر باشند :

 

فرهنگی	اجتماعی	اقتصادی	علمی و فنی
افتخار به هویت دینی و ملی‌ توانمندی برقراری تعامل با فرهنگ جهانی پایبندی به ارزش‌های دینی، ملی، اخلاقی، خانوادگی و فرهنگی پایبند به  ارزش‌های انقلاب اسلامی	برخوردار از سلامت و رفاه اجتماعی متناسب با شاخص‌های جهانی احساس تعلق به خانواده و انگیزه تلاش برای تشکیل آن با نشاط، مشارکت‌جو و مسئولیت‌پذیر برخوردار از مهارت‌های اجتماعی وفاداری به قانون و قواعد اجتماعی تاب‌آوری در برابر انحراف‌های اجتماعی	توانمند در کسب شغل شایسته توانمندی در تأمین مسکن     رضامندی نسبی اقتصادی	برخوردار از تفکر علمی و توانمندی مشارکت در یک نظام توسعه دانایی‌محور برخورداری از سواد پایه   مجهز به دانش و مهارت‌های مدیریت عمومی

 

2- ب) ویژگی‌های نظام مدیریت و توسعه

 

ویژگی‌های اختصاصی

ویژگی‌های عمومی

مهارت‌های علمی و فنی (رسیدن به تفکر علمی، برخوردار از سواد پایه، توانمندی در یک نظام توسعه دانایی محور، مجهز به دانش و مهارت‌های مدیریت عمومی) توان اقتصادی (کسب شغل شایسته، توانمندی در تأمین مسکن و رضامندی نسبی اقتصادی)توان اجتماعی (تحقق بخش سلامت و رفاه اجتماعی و احساس تعلق به خانواده، مشارکت‌جو، برخوردار از مهارتهای اجتماعی و تاب‌آوری در برابر  انحرافات)  توان فرهنگی (تعامل سازنده با فرهنگ جهانی، پایبند به ارزش های دینی، ملی و انقلاب اسلامی)

ساختاری علمی، تحول‌گرا و منعطف رفتاری مشارکت جو، توانمندساز نگرشی جوان محور و معطوف به نیازهای جوانان  پاسخگو، شفاف و سالم در مقابل جوانان

3- ب) ویژگی‌های خانواده:

دارای استحکام و انسجام درونی،

1- توانمند و برخوردار از رفاه نسبی،

2- برخوردار از امنیت عاطفی و روانی،

3 – مشارکت‌جو و مشارکت پذیر،

4- برخوردار از دانش و مهارت‌های علمی و فنی روزآمد ،

5- دارای دانش مهارتهای اجتماعی و مهارتهای فرزندپروری،

6- مفتخر به هویت و اصالت خانوادگی،

7 – پایبند به ارزش‌های دینی، ملی و فرهنگی و انسانی

 

بخش ششم: نقد و نظر

 الف : نقد از درون:

1- ضعف همگرایی فی مابین نگرش‌ها، ساختارها، رفتارها در درون جبهه اصلاحات. و فقدان برنامه راهبردی برای ایجاد همگرایی.

2- فاصله معنی‌دار فی‌مابین نگرش جناب آقای خاتمی به عنوان رئیس‌جمهور و ساختار اجرائی دولت.

3- عدم استفاده از اختیارات قانونی در اعمال سیاست‌ها و برنامه‌های اعلام شده.

4- فقدان نگاه ملی و غلبه نگاه سیاسی به امور جوانان در درون جبهه اصلاحات و بهانه‌تراشی مخالفان برای جوسازی علیه جریان اصلاحات و شخص آقای خاتمی.

 ب : نقد از بیرون:

1- تهدیدانگاری بخش غالبی از حاکمیت نسبت به نگرش آقای خاتمی در امور جوانان و ایجاد محدودیت‌های همه جانبه در فرایند سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اجرا .

2- عدم همراهی و بلکه ایجاد محدویت‌های همه‌جانبه توسط صدا و سیما و کارشکنی و تخریب علیه برنامه اصلاحات در حوزه جوانان.

نتیجه‌گیری

1- مسأله جوانان باید مسأله اول و اساسی در راهبردهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور بالاخص در برنامه‌های توسعه کشور تلقی گردد.

2- جوانان نیاز به قیمومیت و یا سرپرستی ندارند بلکه نیازمند توانمندسـازی و  احترام و اعتماد متقـابل‌انـد و لازمـه‌اش تقویت نقش دولت در امر مدیریت و  بـرنامـه‌ریـزی امور جوانان، تقویت نقش جوانان در قالب نهاد‌هـای غیردولتی و مسئولیت پذیری دستگاه‌های مرتبط برای توانمندسازی است.

3- راهبرد اساسی کشور در حوزه جوانان باید راهبردی مبتنی بر مشارکت، مسئـولیت‌پذیـری، اعتمـاد‌سـازی و تعامل و به رسمیت شناخت تحوّلات دوره جوانی باشد.

4- جوانان همچنان باید به عنوان یک فرصت استثنایی برای رشد و توسعه و پیشرفت کشور و انقلاب مورد توجه قرار گیرد، در صورت غفلت مـی‌تواند تهدید اساسی باشد و این مهم دقیقاً به نگاه سیاستمداران، برنامه‌ریـزان و مدیران کشور است.

 

5- سیاست‌هـا، برنامه‌ها و اقدامات در 8 سال اصلاحات از یک طرف دارای  یک پشتوانه اعتقادی مبتنی بر اندیشه‌های امام خمینی و ترجمان آن در دهه سوم انقلاب است. و از طرفی دیگر دارای یک پشتوانه علمی، نظری و کارشناسی در عرصه بین‌الملل و منطبق بر پیشرفتـه‌تـرین نظـریه‌هـای راهبردی در حوزه جوانان است و در نتیجه تنها گزینه برای اهتمام  به امور جوانان در کشور می‌تواند اندیشه جناب آقای خاتمی تلقی گردد.

 

رحیم عبادی