روز دختربچه‌ها؛ فرصتی برای رفع تبعیض‌ها

روز دختربچه‌ها؛ فرصتی برای رفع تبعیض‌ها

عطیه ملک‌زاهدی

امروز 20مهر، روز جهانی دختربچه‌ها نامیده شده است. در سال 2011سازمان ملل متحد این روز را به عنوان روز دختران اعلام کرد و اولین بار 11اکتبر 2012 اولین روز جهانی دختربچه‌ها برگزار شد. اما چرا روزی به نام دختربچه‌ها اهمیت دارد؟ چه لزومی به تفکیک روزی برای کودکان دختر است؟ آیا لازم است نگاهی ویژه به کودکان دختر داشته باشیم؟

برای پاسخ به این پرسش لازم است نگاهی به تاریخ و مفهوم کودک در تاریخ داشته باشیم. شواهد تاریخی نشان می‌دهد کودکی واژه‌ای جدید است. «پلام معتقد است که در قرون وسطی هیچ کلمه‌ای برای نامیدن فردی 7تا 16 ساله وجود نداشته است. کلمه‌ی کودک رابطه‌ی خویشاندی را بیان می‌کرده است نه گروه سنی معینی را. آثار هنری و اسناد مربوط به قرون وسطی بزرگسالان و کودکانی را نشان می‌دهد که با هم زندگی می‌کنند لباس‌های مشابه می‌پوشند و فعالیت‌های مشترک زیادی دارند. حدود سال 1600 است که مفهوم کودکی ظاهر می‌شود.»(شبانی:1394) «آریه چنین استدلال می‌کند که شواهدی به دست آورده که نشان می‌دهد قرون وسطایی‌ها نوزادان را هم مرتبه با انسان‌های بالغ می‌دانستند با تفاوتی فقط در اندازه و ساختار.» (همان)

در واقع باید گفت که «در دنیای امروز کودکان نقش و اهمیت زیادی دارند در حالی که در دوران گذشته چنین نبود. تا حدود قرن نوزدهم اصولا کودکان گروهی خاص با نیاز به توجه و رسیدگی خاصی نبودند.»(آریه،نقل از اعزازی:1376،132) نگاهی به آثار ادبی کلاسیک نیز موید چنین نکته‌ای است؛ شاه‌آبادی نشان می‌دهد که «هیچ کتابی ویژه‌ی کودکان قبل از قرن هفدهم حتی تا مدتی بعد از آن وجود نداشت. در این دوران تنها حجمی از کتاب‌های آموزش وجود داشت که اجازه‌ی لذت بردن و سرگرمی را به کودک نمی‌داد و تنها به امر و نهی می‌پرداخت.» (به نقل از ذکایی؛ 1394). در دنیای مدرن است که کودکی به رسمیت شناخته می‌شود. اما وضعیت کودکی برای دختران بدتر از پسران نیز بوده است. «کودکی درمورد زنان به کار نمی‌رفته و دختربچه‌ها از قنداق یکسره به درون لباس‌های زنان بزرگسال فرو رفته‌اند و به محض رسیدن به سن بلوغ بین ده تا دوازده سالگی با مردی بسیار مسن‌تر از خود ازدواج می‌کرده‌اند.»(شبانی:1394) سنتی که همچنان در برخی از جوامع ادامه دارد و ازدواج دختری 9ساله با پیرمردی 60 ساله پذیرفته شده است. در این نگاه ارزش و اهمیتی برای کودکی دختران وجود ندارد و اولین نشانه‌های بلوغ جسمی در دختران به معنی ورود به دنیای بزرگسالی و قبول نقش زن متاهل است. این نگاه به دختربچه‌ها همچنان ادامه دارد و فرصت رشد و شکوفایی را از دختربچه‌ها می‌گیرد.

باید گفت که نامگذاری روزی به نام دختربچه‌ها تلاشی برای به رسمیت شناختن کودکی برای دختران است و تغییر فرهنگی است که دختربچه‌ها را مانند زن بالغ می‌داند. این مناسبت می‌تواند یادآور این نکته باشد که دختران نیز همچون پسران به آموزش، تغذیه و البته بازی و کودکی کردن نیاز دارند. در حالی که آمارها نشان می‌دهد از 7 دختر در جهان یک نفر به اجبار زیر 15 سال ازدواج می‌کند و فرصت تحصیل را از دست می‌دهد. این گروه از دختران در معرض انواع خشونت‌های خانگی و جنسی قرار می‌گیرند. به علاوه بارداری‌های ناخواسته و پرخطر سلامت آنها را تهدید می‌کند. وضعیت دختران در کشورهایی که درگیر جنگ و منازاعات داخلی هستند به مراتب بدتر است. حدود 90 درصد دختربچه‌ها در مناطق جنگ‌زده امکان ادامه‌ی تحصیل را ندارند. معضلی که به شدت آینده‌ی آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اختصاص روزی برای دختران زیر 18سال نه به معنی تفکیکی لوس و بچگانه بین دختران و پسران که به معنی ارزش قائل شدن برای کودکی دختران است. این روز نه برای تبریک به دختران که برای توسعه‌ی امکانات آموزشی، بهداشت و تغذیه آنان است. در واقع این روز تلنگری به دولت‌هاست تا شرایط رشد جسمی، روانشناختی، اجتماعی و… دختران را بیش از پیش فراهم کنند و ساختارهای جامعه را به سمت رفع تبعیض‌های جنسیتی سوق دهند. این روز باید فرصتی باشد تا به استثمار، بهره‌کشی جنسی و ازدواج اجباری دختران پایان دهد و آینده‌ای بهتر برای دختران در سراسر جهان فراهم آورد.

منابع:

اعزازی، شهلا (1376)جامعه شناسی خانواده، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

ذکایی، محمد (1394)، مطالعات کودکی: مفاهیم، رویکردها و مسائل محوری، از کتاب درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران، گردآوری محدسعید ذکایی با پشتیبانی موسسه رحمان، تهران:آگاه.

شبانی، احمد (1394)،کودکی‌زدایی در کتابهای درسی ابتدایی ایران، از کتاب درآمدی بر مطالعات کودکی در ایران، گردآوری محدسعید ذکایی با پشتیبانی موسسه رحمان، تهران:آگاه.