search
سبد خرید
محصول به سبد خرید شما افزوده شد.
می‌خواهم به رحمان کمک کنم

نشست “فرهنگ اعتماد در عصر مشروطه” دومین نشست از مجموعه نشست “اعتماد اجتماعی در ایران”  با حضور امیرمعین نیکزاد لاریجانی برگزار شد.

نیکزاد در ابتدا گفت: اعتماد پیش‌بینی و کنترل دنیای انسانی را ممکن می‌کند. اگر اعتماد نباشد، ما مضطرب می‌شویم و آینده را وهم‌آلود می‌بینیم، ولی اعتماد کمک می‌کند تا آینده را کنترل کنیم. اعتماد به ما امید و اطمینان می‌دهد که بتوانیم تصمیم‌گیری کنیم و وضع انسان و خودمان و نیازهایمان را بهتر کنترل کنیم. اعتماد راهبردی برای سازگار کردن افراد با محیط اجتماعی است. ما بسیاری از افرادی را که طی روز با آن‌ها مواجه می‌شویم، نمی‌شناسیم و حتی در مواردی نمی‌بینیم. وقتی‌که از عابر بانک استفاده می‌کنید و در اینترنت خرید می‌کنید یا از حساب خودتان پول برداشت می‌کنید، سازوکاری پشت آن وجود دارد که شما از قبل به آن اعتماد کرده‌­اید، وگرنه چگونه حاضرید پول خودتان را در حساب بانکی بگذارید و بدون آگاهی فنی از فرایند پیچیده بانکی از آن استفاده کنید. پیچیدگی اجتماعی به معنای آن است که، برای مثال، در هنگام مسافرت با هواپیما، اگرچه خلبان را نمی‌شناسید و حتی اسم او را هم نشنیده‌اید و هرگز هم او را نخواهید شناخت، به هواپیمای او سوار می‌شوید. این موضوع با بحث تقسیم وظیفه- که دورکیم آن را مطرح کرد- پیوند دارد.
در بحث از اعتماد، موضوع بی‌اطلاعی و نبود قطعیت نیز مطرح است، یعنی ما نمی‌توانیم و فرصت نداریم تمام انسان‌هایی را که با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنیم، بشناسیم تا ازطریق آن شناخت به اعتماد برسیم، یعنی پیش از آنکه افراد را بشناسیم، به آن‌ها اعتماد می‌کنیم و اگر این بازی اعتماد و قواعد آن نقض نشود، یاد می‌گیریم که این اعتماد به نفع ماست و اساساً اعتماد به این شکل در جامعه گسترش می‌یابد.
برای درک بهتر کارکرد اعتماد مثال می‌زنم؛ دو نفر انسان را تصور کنید که یکی بااعتماد است و یکی بی‌اعتماد و هر دو برای انجام معامله‌ای به یکدیگر نیاز دارند. فرد دوم که به او اعتماد می‌شود، امین نام دارد. وقتی فرد اول اعتماد می‌کند، خطری را می‌پذیرد که همان «اعتماد» است. اگر در اینجا اعتماد شکست بخورد، اعتمادکننده یاد می‌گیرد که از اعتماد کردن متضرر می­شود؛ پس او هم به جماعت بی‌اعتماد می‌پیوندد، یعنی جماعتی که اعتماد نکردن را یاد گرفته است و ترجیح می‌دهد با اعتماد نکردن به دیگران منافعش را دنبال کند. به‌این‌ترتیب، کاربرد بی‌اعتمادی به‌عنوان یک حربه باعث تعمیم آن می‌شود. این چرخه هزینه‌های اجتماعی را بالا می‌برد، زیرا ما باید وقت زیادی برای دور زدن بی‌اعتمادی صرف کنیم و مجبور باشیم برای راه انداختن کارهایمان خودمان را بشناسانیم و از طرف دیگر، بخواهیم همه افرادی را که با آن‌ها معامله می‌کنیم،
 بشناسیم. بعید نیست که شرایط بی‌اعتمادی کامل اشخاص را به جنون دچار و زندگی آن‌ها را مختل کند. اعتماد کردن یعنی شرط بستن بر سر آینده‌ای نامعین و کنش‌های کنترل‌نشدنی دیگران و این همیشه ممکن است با خطر همراه باشد.

در ادامه نشست “فرهنگ اعتماد در عصر مشروطه” نیکزاد به بحث اصلی پرداخت.

تاریخی که ما از آن شروع می‌کنیم، شش یا هفت سال پیش از شروع مشروطه است تا بتوانیم فتوای تحریم تنباکو را نیز- که سرآغاز جنبش‌های مدنی است- در آن بگنجانیم.

من این دوره پانزده‌ساله را به چهار دوره تاریخی تقسیم کردم. این دوره­‌های زمانی ویژگی‌های مختلفی دارند و ازنظر بحث اعتماد از یکدیگر متمایز می­‌شوند. من بعد از انجام این پژوهش، الگویی در آن تشخیص دادم که موجب شد این کار از حالت یک پژوهش معمولی فراتر برود و نتایج جدی‌تری ارائه کند.

ما چهار دوره را مطرح کردیم و آن‌ها را از دیدگاه اعتماد کاویدیم. مهم‌ترین متغیر ما، اعتماد در گروه‌های ذی‌نفع است، یعنی گروه‌هایی که اهداف کوتاه‌مدت مشترک دارند و برای رسیدن به این اهداف حاضرند باهم متحد شوند، اگرچه این اتحاد هرلحظه ممکن است از بین برود. در دورة اول، اعتماد و اتحاد زیادی وجود دارد، زیرا مردم می‌خواهند انقلاب کنند. ازطرفی، در هر چهار دوره، اعتماد به حکومت مرکزی در سطح پایینی است. در دوره اول، اعتماد به مشروطیت- باتوجه‌به جدید بودن این مفهوم- بسیار زیاد است. اما در دوره دوم و چهارم، اعتماد به مشروطه فروکش می‌کند. در مقابل، در دوره سوم، اعتماد به مشروطیت افزایش می‌یابد که بیشتر به‌دلیل شروع مقاومت در تبریز است. ما در این پژوهش بر «مردم» و «اعتماد مردم» به حکومت مرکزی، مشروطه، روحانیت، بازار، کشورهای خارجی و… تمرکز داشتیم.

*** متن کامل نشست “فرهنگ اعتماد در عصر مشروطه” در کتاب اعتماد اجتماعی به چاپ رسیده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این قسمت نباید خالی باشد
این قسمت نباید خالی باشد
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.